Czytające gołębie

Czy tylko ludzki mózg wykształcił zdolności umożliwiające czytanie? Naukowcy z Nowej Zelandii i Niemiec przekonują, że nie tylko. Właśnie nauczyli gołębie podstawowych zasad ortografii! To już kolejne zwierzęta, po pawianach, o których wiemy, że są w stanie rozpoznawać wzorce ortograficzne, mimo że nie posiadają wcześniejszej wiedzy o języku.

Ucząc się czytać dzieci muszą opanować podstawową umiejętność analizowania i składania liter w słowa. Wiemy, że w każdym języku pewne ciągi znaków są częściej spotykane niż inne. Na przykład w języku polskim znajdziemy więcej złożeń SA niż SH. Dotychczasowe badania pokazały, że nawet przed rozpoczęciem nauki czytania dzieci potrafią na poziomie wyższym niż losowy odróżniać słowa od pseudosłów (który napis wygląda bardziej jak słowo: tata czy ttta?). Działa tu najprawdopodobniej pewna wrażliwość na dopuszczalne i niedopuszczalne złożenia liter w danym języku. Taka bazowa świadomość ortograficzna jest kluczowa dla nauki czytania, ponieważ wykorzystujemy wiedzę o typowych złożeniach do szybszego przetwarzania słów. Wiemy też, że dzieci mające problemy z czytaniem, np dyslektyczne, później i gorzej radzą sobie z rozróżnianiem słów od pseudosłów.

Naukowcy zajmujący się badaniem zwierząt zadali sobie pytanie, czy analiza ortograficzna jest zdolnością specyficznie ludzką i związaną tylko z procesem czytania, czy też bazuje na bardziej ogólnych procesach przetwarzania wzrokowego? Jeśli by tak było, to wtedy podstawowych zasad ortografii mogłyby nauczyć się również zwierzęta.

W eksperymencie przeprowadzonym na Uniwersytecie w Otago w Nowej Zelandii wzięło udział… 18 gołębi. Ptaki uczono rozpoznawania słów występujących w języku angielskim, np. LAND, THEM.  Zarówno słowa jak i nieistniejące zbitki liter (np. DRAN, TELK) były wyświetlane w specjalnie skonstruowanych klatkach. Zadaniem gołębia było odróżnienie słów od pseudosłów – reakcje na jedne i drugie ptak miał sygnalizować dziobaniem w określonych miejscach w klatce. Jeśli gołąb odpowiedział poprawnie – dostawał nagrodę w postaci pszenicy. Po 8 miesiącach takiego treningu do dalszych testów wybrano 4 najbystrzejsze gołębie, które nauczyły się rozpoznawać około 20 wyrazów.

Gołębim czytelnikom wyświetlano następnie nowe, nieznane wcześniej słowa. Chciano w ten sposób sprawdzić czy gołębie przeniosą reguły budowy znanego im słownika na niewidziane nigdy wcześniej przypadki. Okazało się, że ptaki potrafiły na poziomie wyższym niż losowy poprawnie odróżniać prawdziwe nowa słowa od pseudosłów. Dodatkowo odkryto, że gołębie tym lepiej klasyfikowały wyrazy im częściej występowała w nich para liter, którą znały z wcześniej wyuczonych słów. Jest to mechanizm podobny do tego, jaki wykorzystują dzieci ucząc się czytać.

Nawet najbardziej utalentowane gołębie nie mogą jednak konkurować z pawianami. Te bowiem naukowcy w podobnym eksperymencie nauczyli rozpoznawać ponad 100 słów w czasie zaledwie półtora miesiąca.

Agnieszka Dębska

Źródła:
Scarf, D., Boy, K., Uber Reinert, A., Devine, J., Güntürkün, O., & Colombo, M. Orthographic processing in pigeons (Columba livia). Proceedings of the National Academy of Sciences, 2016.
Grainger, J. Dufau, A., Montant, M, Ziegler, J. Fagot, J. Orthographic processing in baboons (Papio papio). Science 336, 245-2012.