Miejsce gramatyki w mózgu

Jak mózg radzi sobie z trudną sztuką przyswojenia nowych reguł gramatycznych? Okazuje się, że odpowiedź – jak to zazwyczaj w psychologii – …zależy, tym razem od stopnia podobieństwa gramatyki nabywanego języka do reguł gramatycznych języka ojczystego.

Nauka języka obcego jest nie lada wyzwaniem – wymaga zapamiętywania nowych słów, nauczenia się, jak można łączyć te słowa w zdania poprawne gramatycznie, i zintegrowania świeżej wiedzy z tą, już posiadaną. W opublikowanym niedawno badaniu naukowcy z dwóch holenderskich ośrodków prowadzących badania psycholingwistyczne: Instytutu Dondersa i Instytutu Maxa Plancka obserwowali pracę mózgu na samym początku przyswajania nowego – sztucznego – języka.

Najważniejszy wniosek z badania przeprowadzonego z wykorzystaniem funkcjonalnego rezonansu magnetycznego (fMRI) brzmi tak: dla pracy mózgu ma znaczenie, czy gramatyka przyswajanego języka przypomina gramatykę naszego pierwszego języka czy nie. W przypadku podobnych gramatyk, mózg w trakcie nauki bazuje na znanych z pierwszego języka schematach. W przeciwnym przypadku musi wypracować nowy repertuar reguł gramatycznych.

Jak to zbadano? Holenderskojęzycznym uczestnikom badania prezentowano zdania w sztucznym języku: obczańskim. Obczański składał się z niewielu słów, m.in. „josa” oznaczającego kobietę, „komi” – mężczyznę i „oku” – fotografować. W eksperymencie z użyciem fMRI badanym prezentowano zdania i ilustrujące je zdjęcia. Zdania mogły bądź pasować pod względem szyku wyrazów do języka holenderskiego (np. „Komi oku josa” – „mężczyzna fotografować kobieta” – wyrazy w poprawnej po holendersku kolejności), bądź różnić się szykiem (np. „Komi josa oku” – „mężczyzna kobieta fotografować” – wyrazy w szyku niedopuszczalnym w języku holenderskim).

Powtarzający się nieprawidłowy w holenderskim szyk wyrazów prowadził do zwiększonej aktywności mózgu w obszarach odpowiadających za przetwarzanie języka. Pierwsza autorka badania, dr Kirsten Weber z Instytutu Maxa Plancka, tłumaczy, że „nasilenie aktywności mózgu może odzwierciedlać mechanizm wzmacniania sieci nerwowej, umożliwiający późniejsze szybkie przetwarzanie nowej struktury gramatycznej”. Kontakt z szykiem wyrazów znanym z języka ojczystego sprawiał, że aktywność mózgu w „językowych” obszarach  malała. „Zaobserwowane zmniejszenie aktywacji utwierdza nas w przekonaniu, że znajoma struktura gramatyczna momentalnie zaczyna być traktowana tak, jak gramatyka pierwszego języka. Nasz mózg szybko przyzwyczaja się do znanych bodźców” – wyjaśnia badaczka. „Z naszego eksperymentu wynika, że do przetwarzania pierwszego i kolejnych języków, na przykład obczańskiego” używamy tych samych obszarów mózgu – dodaje.

Magdalena Łuniewska

Na podstawie: Kirsten Weber, Morten H. Christiansen, Karl Magnus Petersson, Peter Indefrey, and Peter Hagoort. fMRI Syntactic and Lexical Repetition Effects Reveal the Initial Stages of Learning a New Language. Journal of Neuroscience, June 2016 DOI: 10.1523/JNEUROSCI.3180-15.2016