BSFT czyli terapia Krótkoterminowa Skoncentrowana na Rozwiązaniu
Terapia Krótkoterminowa Skoncentrowana na Rozwiązaniu BSFT (Brief Solution Focused Therapy) jest podejściem terapeutycznym opartym na nowatorskim sposobie pomagania ludziom w przeprowadzaniu oczekiwanej przez nich zmiany w życiu. W swoich założeniach nawiązuje do dorobku Miltona H. Ericksona oraz wybranych metod pracy rozwijanych w Mental Research Institute w Palo Alto w USA m. in. przez Weaklanda i Watzlawicka. Model tej terapii został stworzony przez Steve’a de Shazera i Insoo Kim Berg, którzy prowadzili nad nim prace w kierowanym przez siebie i funkcjonującym od 1978 roku Brief Family Therapy Center w Milwaukee w Stanach Zjednoczonych. Metoda ta rozwijana była w pracy z klientami z różnych grup społecznych-od bezdomnych do wykształconych pracowników korporacji. Okazywała się skuteczna bez względu na rodzaj problemu, jaki sprowadzał klienta do gabinetu psychoterapeuty. Jej uniwersalność sprawiała, że zyskiwała sobie kolejnych zwolenników w USA i w innych krajach. Sprawdza się zarówno w pracy terapeutycznej indywidualnej, czy grupowej, ale również ma zastosowanie w edukacji, pomocy społecznej, szkoleniach i konsultingu w biznesie. W Polsce jako nurt terapeutyczny jest obecna od lat 90-tych. Pierwsi tę metodę wprowadzili do naszego kraju Mariola i Jacek Lelonkiewicz, którzy założyli w Łodzi Centrum Terapii Krótkoterminowej, prowadzące psychoterapię oraz szkolenia w zakresie metody Terapii Krótkoterminowej Skoncentrowanej na Rozwiązaniu BSFT.
Terapia krótkoterminowa skoncentrowana na rozwiązaniu należy do modeli ustrukturalizowanych, ponieważ metody i zasady kształtowania procesu terapeutycznego są ściśle określone. Twórcy BSFT jasno określili strukturę pierwszej sesji oraz to, jak mają wyglądać kolejne spotkania z klientami. Stworzyli zestaw technik przydatnych we współpracy z danym klientem, który może przyjść do terapeuty z bardzo różnym nastawieniem i motywacją do pracy. Opierali się przy tym na własnych doświadczeniach w psychoterapii indywidualnej, z parami, czy rodzinami. Główny nacisk kładli na efektywność oraz skuteczność metody dla klientów, z którymi pracowali. Wyróżnili trzy rodzaje postaw:
Relacja goszczenia
Klient nie dostrzega żadnego problemu do pracy terapeutycznej. Najczęściej zgłasza się do terapeuty na czyjąś prośbę lub ze względu na zobowiązanie wobec kogoś (np. klient zmuszony nakazem sądu do kontaktu z terapeutą, mąż przysłany przez żonę, która zagroziła rozwodem). W tym typie relacji trudno jest określić cel spotkania, gdyż klient jest przekonany, że to ktoś inny boryka się z problemem.
Relacja narzekania
Klient jest świadomy swoich problemów, ale uważa, że ich rozwiązanie zależy od kogoś innego (np. żona osoby uzależnionej, która przychodzi po pomoc w sprawie wyleczenia męża). Najczęściej więc cel, jaki stawia sobie taka osoba, wiąże się ze zmianą postępowania kogoś innego i w tym upatruje ona rozwiązania. Terapeuta pomaga klientowi dostrzec, co zmieniłoby się w jego postępowaniu, gdyby oczekiwana zmiana zaszła u jego bliskiej osoby.
Relacja współpracy
Klient jest świadomy tego, nad czym chciałby pracować z terapeutą. Najczęściej zdaje sobie również sprawę, że od niego samego zależy rozwiązanie. Klient i terapeuta współpracują ze sobą w kierunku poszukiwania rozwiązań oraz sposobów wdrażania ich w życie. Wspólnie monitorują zmiany zachodzące w jego życiu.
Każda z powyższych relacji jest dobra, gdyż najważniejszy jest fakt, że klient decyduje się przyjść do terapeuty. To staje się początkiem współpracy, jakiekolwiek początkowe nastawienie prezentuje dana osoba. Doświadczony terapeuta dostosowuje swoje działania do tego, na co na określonym etapie swojego życia, gotowy jest klient.
Model psychoterapii BSFT odwołuje się do zasady brzytwy Ockhama, głoszącej że „bytów nie należy mnożyć bez konieczności”. Przekłada się to na prostotę założeń, jakimi kierują się terapeuci pracujący tą metodą. Filozofia centralna BSFT opiera się na trzech zasadach:
1. Jeśli się nie zepsuło, nie naprawiaj
2. Jeśli coś działa, rób tego więcej
3. Jeśli nie działa, zrób coś innego
W praktyce te zasady wymagają dużej samodyscypliny ze strony psychoterapeuty, tak by koncentrować swoją uwagę na wyznaczonym przez klienta celu i pomóc mu odkrywać, co już robi dobrze, a co warto byłoby zmienić w określonej sferze, postępując inaczej niż dotychczas.
Założenia terapii krótkoterminowej skoncentrowanej na rozwiązaniach opierają się zatem nie na analizie problemu klienta, ale budowaniu najbardziej dla niego optymalnych rozwiązań. Diagnoza, z jaką klient przychodzi do terapeuty uważana jest za mało przydatną, czy wręcz ograniczającą dla klienta, gdyż patrzy on na swoje życie przez jej pryzmat. Zazwyczaj taka perspektywa utrudnia klientowi dostrzeganie własnych umiejętności, czy dokonań, a w konsekwencji może prowadzić do zmniejszenia wiary we własne siły i możliwość osiągnięcia sukcesu. Terapeuta nie musi więc znać diagnozy klienta, czy istoty problemu, a tym bardziej ich przyczyn. Koncentruje się jedynie na poszukiwaniu wraz z klientem konkretnych rozwiązań danego problemu. Natomiast, jeśli klient uzna, że analiza trudnych doświadczeń będzie dla niego w jakiś sposób użyteczna, to terapeuta się do tego dostosowuje. Istotne jest tu także przekonanie terapeuty, że prawdziwa rzeczywistość, to ta przedstawiana przez daną osobę. Uznaje się zatem, że wizja siebie i świata kreowana przez jednostkę jest niepowtarzalna i stanowi wyjątkowy sposób interpretacji tego, czego doświadcza. W konsekwencji przyjmuje się, że każdy punkt widzenia jest równie ważny, gdyż stanowi jednostkowy odbiór rzeczywistości.
Pomysły na rozwiązania zależą tylko i wyłącznie od klienta-terapeuta nie ingeruje w ten proces, zakładając że to dana osoba jest ekspertem od własnego życia. Terapeuta i klient są zatem w relacji równorzędnej, bez przewagi którejkolwiek ze stron. Terapeuta całkowicie akceptuje sposób patrzenia klienta na życie, niczego nie wie lepiej lub więcej od niego. Klient jako znawca własnego życia, we współpracy z terapeutą, potrafi wskazać, od czego warto zacząć, wyznaczyć cele terapii, ocenić swoje postępy w terapii oraz zdecydować o jej zakończeniu. Istotne jest, że zjawisko oporu jest w terapii BSFT rozumiane inaczej niż w tradycyjnych podejściach. Wychodzi się z założenia, że opór występujący u klienta jest podpowiedzią dla terapeuty, że popełnia błąd w pracy z daną osobą. Nie analizuje się więc oporu z perspektywy odpowiedzialności klienta, ale wręcz przeciwnie-jako wskazówki do zmiany sposobu postępowania terapeuty, tak by lepiej dostosować się do danej osoby. Czas trwania terapii nie jest w żaden sposób określony, zależy w głównej mierze od decyzji klienta. Terapeuta jest jednak zobowiązany krótkoterminowością podejścia, zatem dba o to, by liczba sesji była jak najmniejsza w stosunku do możliwości pacjenta w osiąganiu celu terapii. Najczęściej liczba spotkań nie przekracza dziesięciu, a bywa też mniejsza. Spotkania umawiane są z różną częstotliwością, gdyż zależy ona również od klienta, choć często sesje psychoterapii odbywają się raz na dwa tygodnie.
Każdy klient jest inny, ze swoją indywidualną historią życia i niepowtarzalnymi doświadczeniami. Co za tym idzie terapeuta wydobywa w trakcie procesu terapeutycznego wyjątkowe dla danej osoby zasoby, mocne strony i talenty. Pomaga również klientowi dostrzec jego unikalne sposoby pokonywania trudności i radzenia sobie z przeciwnościami, dzięki wyszukiwaniu wraz z daną osobą ostatnio występujących sytuacji, gdy problem był mniejszy lub w ogóle go nie było (wyjątki). Wychodzi się przy tym z założenia, że „zmiana jest nieunikniona”, toteż nic, również problem, nie trwa wiecznie. Zawsze zatem można znaleźć momenty, gdy było lepiej, coś się udało, czy było korzystne dla danej osoby. Terapeuta wydobywa z opowieści klienta, jak najwięcej szczegółów dotyczących wyjątków, tak by mógł on rozwijać posiadane już umiejętności w przyszłości. Wzmacnia w ten sposób u niego świadomość wpływu na własne życie, podkreśla jego wartość i decyzyjność.
Perspektywa pracy terapeutycznej koncentruje się na teraźniejszości i przyszłości. Jeśli wraca się do doświadczeń z przeszłości, to tylko po to, by wyszukiwać mocnych stron, wyciągać cenne wnioski i sposoby radzenia sobie z wcześniejszymi niepowodzeniami. Pracuje się nad użytecznością przeszłego doświadczenia dla tego, co jest i co będzie. Terapeuta dba o to, by cel terapeutyczny, wyznaczony przez klienta był realny, mierzalny, ważny dla klienta, jasno sprecyzowany, określony w czasie, raczej mały, pozytywnie określony. Pracuje się nad jednym celem do czasu, kiedy klient nie zdecyduje, że go osiągnął w zadowalającym dla niego stopniu. Wówczas klient podejmuje decyzję o zakończeniu współpracy z psychoterapeutą lub jej kontynuacji w oparciu o nowo postawiony cel terapeutyczny.
Podsumowanie
Terapia skoncentrowana na rozwiązaniach posiada własną metodologię, charakterystyczne techniki, ale przede wszystkim własną filozofię myślenia o kliencie i procesie terapii. Najistotniejsze jest tu jednak głębokie przekonanie, które leży u podłoża tej metody, że każdy człowiek ma zasoby wystarczające do radzenia sobie z trudnościami i budowania swojej pozytywnej przyszłości. To założenie jest bliskie poglądom Miltona Ericksona, który głosił, że pacjent ma do dyspozycji wiele rozwiązań, a jedyną trudność stanowi fakt, że nie zdaje sobie z tego sprawy. W terapii BSFT terapeuta pomaga klientowi je dostrzec lub uświadomić, tak by mógł on osiągać wyznaczone cele. Skoro zmiana jest czymś naturalnym, trwającym nieustannie procesem, to każdy klient może być pewien, że to co złe nie trwa wiecznie, a to co dobre jest w jego zasięgu.
Jeśli uważasz, że ten rodzaj terapii mógłby być dla Ciebie pomocny, możesz zarezerwować sesje online z autorem tego artykułu: Marta Ziętal – Psycholog, certyfikowany specjalista psychoterapii uzależnień, psychoterapeuta pracujący w podejściu krótkoterminowym skoncentrowanym na rozwiązaniu BSFT, trener, członek Polskiego Towarzystwa Psychoterapii Skoncentrowanej na Rozwiązaniu. Moja praca terapeutyczna podlega superwizji.
Bibliografia
Berg I. K., Miller S. C. (2000) : Terapia krótkoterminowa skoncentrowana na rozwiązaniu: pomaganie osobom z problemem alkoholowym. Wydawnictwo Galaktyka; Łódź.
de Jong P., Berg I. K. (2007), Rozmowy o rozwiązaniach Ćwiczenia dla studentów. Wydawnictwo: Księgarnia Akademicka; Kraków.
de Jong P., Berg I. K., (2007), Rozmowy o rozwiązaniach : podręcznik dla trenerów, Wydawnictwo: Księgarnia Akademicka; Kraków.
de Shazer S., (2013), Kiedy słowa były magią. Wydawnictwo: CTK Solutions Now; Łódź.
Grzesiuk L., Jakubowska U. (2005), Inne szkoły psychoterapeutyczne, [w:] Grzesiuk L. (red.) Psychoterapia. Teoria. Wydawnictwo Eneteia Wydawnictwo psychologii i Kultury. Warszawa. S. 224-226.
Sharry J., Madden B., Darmody M. (2007), W poszukiwaniu rozwiązania. Przewodnik po terapii krótkoterminowej. Wydawnictwo Galaktyka; Łódź.
Świderska O. (2013), Podejście skoncentrowane na rozwiązaniach http:// http://www.psychologia.net.pl/artykul.php?level=674 (dostęp 03.2013).
Świtek T. (2000), Na przekór przyzwyczajeniom http://www.psychologia.edu.pl/czytelnia/63-terapia-uzalenienia-i-wspouzalenienia/299-na-przekor-przyzwyczajeniom.html (dostęp 2000).
Profesjonalną poradę online na ten, i wiele innych tematów, można otrzymać na stronie e-poradnia.com.
